Gestalttherapie
Gestalttherapie werd ontwikkeld door psychiater Fritz Perls, zijn vrouw de psychologe Laura Perls samen met Ralph Heffeline en Paul Goodman.
Fritz Perls, een leerling van Sigmund Freud, had kritiek op de praktijk van de psychoanalyse. Een kenmerkend verschil is het loslaten van Freuds gebruik van een sofa met een zo onzichtbaar mogelijke therapeut. In plaats hiervan koos Perls voor een zo zichtbaar mogelijke therapeut die zijn/haar ervaringen tijdens de therapie inbrengt in het contact met de cliënt. Contact als primaire levensbehoefte van de mens. Gestalttherapie is gericht op het gewaar worden van het proces van contact maken, contact vermijden of contact verbreken. Gewaar zijn van eigen gedrag opent de mogelijkheid om andere keuzes te gaan maken en verantwoordelijkheid te nemen voor gedachten, gevoelens en handelingen.
Wat is een gestalt?
Bij een gestalt gaat het altijd om de relatie tussen voorgrond en achtergrond. Dat kan een persoonlijke ervaring zijn op dat moment of een emotie die in die situatie opkomt. Het kan ook een behoefte zijn die om vervulling vraagt. Het is een situatie die opvalt (voorgrond) tegen de achtergrond van alledag. Het gaat dus altijd om die twee aspecten tegelijk, met het accent op één van beide. Typerend is ook dat we in onze zintuigelijke waarneming slechts één aspect kunnen waarnemen. Pas als we dat beeld loslaten kunnen we iets anders op de voorgrond laten komen. Zie voorbeeld hieronder.
We zien een vaas of we zien twee naar elkaar gerichte gezichten maar niet beide tegelijk. Als iets op de voorgrond van onze aandacht komt noemen we dat de “gestalt”. Letterlijk (uit het Duits) “vorm”. Dat kan een persoonlijke ervaring zijn op dat moment of een emotie die in die situatie opkomt. Het kan ook een behoefte zijn die om vervulling vraagt. Het is een situatie die opvalt tegen de achtergrond van alledag. Dit fenomeen laat ook zien dat het ook niet goed mogelijk is om, als we gericht zijn op een behoefte we ons ook niet goed kunnen richten op iets anders. Het blijft onze kijk op ons dagelijks functioneren beïnvloeden. Therapie is een praktische manier om die behoeften te onderkennen en tot een afronding of vervulling te komen.
Kenmerken Gestalttherapie
Er is intensieve aandacht voor het ‘gewaarzijn’ van lichaam en geest, dat ‘awareness’ wordt genoemd (en in modern jargon wordt aangeduid als ‘mindfulness’).
De aandacht is gericht op de onmiddellijke ervaring ‘hier en nu’; aandacht voor verleden of toekomst eigenlijk alleen als die zich hier en nu op de voorgrond dringen.
De wijze van contact maken (of juist contact vermijden) staat centraal, zowel contact tussen de cliënt en zijn omgeving als in de therapie.
In plaats van te blijven praten wordt er liever geëxperimenteerd met nieuw gedrag, eigen keuzes. De wijze van contact maken, lichaamstaal en lichaamsbewustzijn is daarbij essentieel. Gestalttherapie is een holistische therapie waarbij het contact van de cliënt met zichzelf en anderen centraal staat. Contact is voor mensen net zo noodzakelijk als zuurstof en water. De concrete contactvormen waarmee in een concrete situatie geëxperimenteerd wordt zijn weer afhankelijk van zowel de persoon van de cliënt als de persoon van de therapeut.
Een bekend voorbeeld is het gebruik van een stoel waarop de cliënt een belangrijke persoon visualiseert en daarmee een dialoog aangaat. Of het wisselen tussen stoelen waarop de cliënt verschillende posities heeft, bijvoorbeeld de positie van kind en de positie van volwassene.
De ervaring heeft geleerd dat dergelijke experimenten nuttig kunnen zijn, bijvoorbeeld om te oefenen met contactvormen die in het echte leven (nog) niet ter beschikking staan. Ook kan bijvoorbeeld inzicht ontstaan hoe eigen gedrag, door eerdere ervaringen, denkbeelden en oordelen, wordt beperkt en hoe je door andere keuzes te maken, je leven kunt veranderen naar een bewuster, plezieriger en succesvoller leven.
